90 lat OSP Pacanów

Niestety, ówczesne władze rosyjskie nie zawsze wykazywały dobrą wolę, żywiąc uzasadnioną zresztą obawę, iż w organizowanych jednostkach prowadzona będzie działalność patriotyczna.

W chwili obecnej bardzo trudno jest określić precyzyjnie moment powstania jednostki strażackiej w Pacanowie. Nie zachowały się żadne źródła pisane z tego okresu. Ale przekazywana ustanie od pokoleń informacja datuje to wydarzenie na 1916 rok, a więc już podczas austriackiej okupacji tych terenów. Ochotnicza Straż Ogniowa była pierwszą na tym terenie polską organizacją o zorganizowanej strukturze, na którą nałożono konkretne zadania  i obowiązki wobec współmieszkańców. Jak sama nazwa wskazuje, udział w niej był całkowicie dobrowolny. Tekst pierwszego statutu, który, jak podają źródła, został zatwierdzony przez byłe władze austriackie dopiero 18 lipca 1918 roku.

Bez wątpienia Towarzystwo Straży Ogniowej Ochotniczej w Pacanowie powstało 2 października 1922 roku. Pod tą bowiem datę istnieje wpis do rejestru organizacji, związków i towarzystw Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach.
Na pewno od 1922 roku ze strażą związane były takie osoby jak, ks. Adam Adamek, Franciszek Koziarski, Zofia Majewska, Stefan Pytko, Aleksander Wojtaśkiewicz, Zygmunt Wojtyś, Władysław Pytko.

Na początku sprzęt był bardzo prosty. Bosaki, siekiery, łopaty, beczkowóz na wodę. Dwutygodnik ilustrowany krajoznawczy „ZIEMIA” z 1929 roku, opisując gminę Pacanów, podaje: „...w Pacanowie istnieje Ochotnicza Straż Ogniowa, złożona z 75–ciu czynnych członków, mająca 3 sikawki, 6 beczkowozów, 2 drabiny i.t.p.” Strażnica znajdowała się na ulicy Mlecznej w miejscu obecnego kina „Koziołek”, w zaadaptowanym pospiesznie starym budynku bez dachu, który strażacy systematycznie dostosowywali do swoich potrzeb. Do pożaru wyjeżdżał zawsze wóz z sikawką (hydropultą) i drugi beczkowóz.

Pierwszy sztandar Ochotniczej Straży Ogniowej w Pacanowie został uroczyście poświęcony 18 IV 1932 roku w tutejszym kościele parafialnym, prawdopodobnie w 10 rocznicę zarejestrowania Towarzystwa. Sztandar ten do września 1939 roku wisiał w budynku poczty. Co się z nim później stało, niestety nie wiadomo.

W 1933 roku odbyła się uroczystość wręczenia odznak za wysługę 10 lat w straży. Otrzymali je wówczas: Franciszek Koziarski (naczelnik poczty), ks. Adam Adamek, Zofia Majewska (właścicielka apteki), Aleksander Wojtaśkiewicz (organista), Stefan Pytko (kierownik szkoły), Marceli Zwolski, Aleksander Pyrciak, Zygmunt Kobos, Zygmunt Wojtyś, Władysław Pytko i Józef Wleciałowski. Zachowało się zdjęcie z tej niecodziennej uroczystości, które jest najstarszym zdjęciem z życia jednostki.

W 1938 roku w Pacanowie odbyły się rejonowe zawody strażackie. Brały w nich udział jednostki z Komorowa, Słupi, Zborówka, Piestrzca i Pacanowa. Wynik, jak mówią dokumenty, był zadowalający.

19 marca 1939 roku strażacy dali jedno z ostatnich dochodowych przedstawień pt. „W górę serca”, będące apoteozą walki narodowo – wyzwoleńczej.
W czasie okupacji niemieckiej na obszarze GG władze niemieckie rozwiązały wszystkie ogniwa Związku Straży Pożarnych i zarządy OSP, pozostawiając same oddziały bojowe straży pod dowództwem naczelników i podporządkowali je policji porządkowej władz okupacyjnych. Stanowiły one tylko niemieckie jednostki policyjnej służby pomocniczej. Między innymi strażacy kontrolowali nocne zaciemnienie osady. Wprowadzono stałe całodobowe dyżury w strażnicy.
Po wojnie sukcesywnie odtwarzano jednostkę przystosowując ją do nowych warunków funkcjonowania i zadań.  25 kwietnia 1948 roku odbyła się uroczystość poświęcenia sztandaru jako symbolu jedności społeczeństwa z OSP oraz oddania do użytku nowej remizy.

W latach 1956-60 jednostka posiadała motopompę Leopoldia M–800. W 1956 r. zakupiono dla jej potrzeb pierwszy wóz bojowy – samochód Chevrolet. Rok później zakupiono samochód Star–20. Wspomnianymi samochodami jeździli kierowcy Feliks Madej, Zenon Głowniak, Kazimierz Wieczorek.
Po urządzeniu kina w budynku strażnicy, strażakom nie pozostało wiele miejsca dla siebie. Rozpoczęto starania o budowę nowej remizy.
13 kwietnia 1962 roku powołano Społeczny Komitet Budowy w składzie: Pytko Andrzej, Wojtyś Marian, Ząbkowski Roman, Kwaśniak Józef, Lewiński Marian. Prace trwały trzy lata przy dużym udziale społeczeństwa.

11 lipca 1965 r. odbyła się uroczystość oddania do użytku Domu Strażaka w  50–lecie istnienia jednostki.

8 grudnia 1967 roku strażacy jednogłośnie podjęli uchwałę o sprzedaży o sprzedaży starego budynku i działki na rzecz Wojewódzkiego Zarządu Kin.
Brak świetlicy był jednak bardzo odczuwalny. Dlatego szybko podjęto starania o jej dobudowę. Wreszcie we wrześniu 1977 odbyła się uroczystość oddania do użytku sali widowiskowej OSP – jako Gminnego Ośrodka Kultury – budowanej ze środków OSP pochodzących ze sprzedaży budynków starej remizy, przy wydatnym społecznym zaangażowaniu druhów i mieszkańców, popartym dotacjami państwowymi.

11 września 1978 roku zmarł Stefan Pytko – człowiek legenda, którego życie ściśle związane było z historią Pacanowa.
Pacanowscy strażacy nie cieszyli się długo zarówno remizą, jak i salą widowiskową. Obydwa obiekty zostały niefortunnie przekazane Urzędowi Gminy ( 1 kwietnia 1980 roku), który sprzedał je Krakowskim Zakładom Elektronicznym „Unitra – Telpod” za kwotę 6 mln zł na mocy umowy z 5 maja. Była to bez wątpienia decyzja polityczna, niezrozumiała i wyłączająca jednostkę z normalnego funkcjonowania na kilka lat.. Zarząd OSP zobowiązał się do wybudowania nowego obiektu w terminie do 31 grudnia 1982. Otrzymane pieniądze strażacy ulokowali na koncie w banku. Korzystali z garażu w swoich byłych budynkach, które Urząd Gminy udostępnił im w formie użyczenia. W marcu 2000 roku po zakończeniu funkcjonowania tu zakładu produkcyjnego Zarząd Gminy Pacanów podjął uchwałę o wydzierżawieniu strażakom budynków i działki na okres 10 lat na rzecz OSP Pacanów. Na sesji 26 kwietnia Rada Gminy Pacanów uchwałą nr 118/2000, korzystając ze swoich uprawnień, przedłużyła okres dzierżawy na 20 lat.

Tak więc po wielu latach pacanowscy druhowie naprawdę głęboko odetchnęli. Prawie natychmiast przystąpili do remontu budynku. Ich działania skoncentrowały się na jak najszybszym dostosowaniu otrzymanych pomieszczeń do wymogów KSRG i potrzeb jednostki.

Po 21 latach pacanowscy druhowie znów mogli się poczuć gospodarzami na swoich śmieciach. Pragnąc zaakcentować jak najdobitniej ten powrót „do korzeni”, władze samorządowe i Zarząd Gminny OSP postanowiły dołożyć wszelkich starań, aby w odnowionych budynkach odbył się Zjazd Gminny OSP. 29 kwietnia 2001 roku we wspaniale odnowionych pomieszczeniach strażnicy Ochotniczej Straży Pożarnej w Pacanowie obradował VIII Zjazd Gminny ZOSP RP.

Latem 2001 roku Wisłą znów zagroziła nadwiślańskim sołectwom. Strażacy z Pacanowa szczególnie intensywnie pracowali przy obronie wału w Komorowie w nocy z 27 na 28 lipca. Z wałów zeszli dopiero po odwołaniu alarmu. Właśnie powódź była jedną powodów odroczenia otwarcia remizy. W dniu 10.02.2002 roku w Pacanowie odbyło się Walne Zebranie Sprawozdawcze Ochotniczej Straży Pożarnej w Pacanowie, na którym wręczono im akt rejestracji do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego.

Do 1990 roku jednostka posiadała bojowy wóz STAR 25. Poczciwy staruszek wytrzymywał próbę czasu i ciężar akcji gaśniczych, w których brał udział. Od roku 1990 pacanowscy strażacy mieli na stanie samochód gaśniczy GBA 2,5/16. Świętująca 90 lecie powstania OSP Pacanów ma w swoich szeregach człowieka, który od 1980 r. od kiedy jest kierowcą pojazdu gaśniczego, nie zawiódł w żadnej sytuacji ani razu. Osobą tą jest dh Stanisław Poniewierski, od 1954 r. czynny strażak – ochotnik.

Prezesem OSP w 1992 roku został dh Jerzy Zasucha. Funkcję tą pełni do dziś. W sierpniu 1992 cały kraj śledził w środkach masowego przekazu pożar kompleksów leśnych na pograniczu ówczesnych województw opolskiego i katowickiego w rejonie Kuźni Raciborskiej. Swój rozdział w tej największej od kilkudziesięciu lat akcji gaszenia lasów zapisali również druhowie z Pacanowa. Do wyjazdu zgłosiło się pięciu: kierowca Stanisław Poniewierski, Marek Poniewierski, Wojciech Lewiński, Grzegorz Lewiński i Dariusz Woch. Strażacy z Pacanowa jednomyślnie zdecydowali pozostać razem do końca akcji.

22 września 1996 roku Ochotnicza Straż Pożarna z Pacanowa świętowała 80 –tą rocznicę powstania. Sztandar jednostki – jubilata został odznaczony Złotym Medalem OSP.

Do 30 lipca 1997 OSP Pacanów brała udział w akcji ratunkowej powodzi jaka wówczas wystąpiła wzdłuż Wisły. W kwietniu i maju 1998 roku ulewne deszcze spowodowały wystąpienie kanału Strumień i rowów dopływowych, w wyniku czego zostało zalanych i podtopionych 17 sołectw gminy Pacanów.
Dzień 20 października 2002 roku bez wątpienia zapisał złotymi zgłoskami w historii tej jednostki. Tego bowiem dnia pacanowskim strażakom przekazano nowy wóz do ratownictwa drogowego – przedmiot marzeń wszystkich tutejszych ochotników.

 
Wiosną 2006 roku szeroko rozlał się kanał Strumień powodując zalanie kilkunastu sołectw. I znów z pomocą mieszkańcom gminy ruszyli także pacanowscy druhowie.

Obecnie OSP Pacanów posiada na stanie m. in.: średni samochód bojowy marki STAR 266 GBA, samochód FORD Transit z wyposażeniem do ratownictwa drogowego, dwie motopompy, pompę szlamową, zestaw do cięcia karoserii, deskę ortopedyczną i wiele innego potrzebnego w prowadzonych działaniach sprzętu pomocniczego. Liczy 53 aktywnych członków.

Wyjazdy bojowe za ostatnie 5 lat:
2002 - 52
2003 – 50
2004 – 71
2005 – 45
2006 – 101
2007 – do dnia 7.10.2007 -  95

Uroczystość jubileuszowa odbyła się 7 października br. Z udziałem pocztów sztandarowych i delegacji jednostek OSP gminy, gmin ościennych (OSP Szczucin, OSP Oleśnica). W święcie wziął udział Komendant Wojewódzki PSP w Kielcach bryg. Grzegorz Jankowski – oficer straży pożarnej, który zabiegał o włączenie jednostki do KSRG i po akceptacji Komendy Głównej PSP w Warszawie wprowadzał ją do systemu ratowniczo-gaśniczego.

Z jego rąk strażackie odznaki za wysługę lat w OSP odebrało 46 pacanowskich strażaków. Komendant Wojewódzki z największym szacunkiem i osobistym uznaniem wręczył je trzem strażakom, którzy są czynni w tej jednostce ponad 50 lat.

Najdłużej bo 54 lata służy dh Stanisław Poniewierski i kolejni Marian Siwiec,  Stanisław Wojtyś. OSP Pacanów należy od lat do grupy najaktywniejszych jednostek OSP w województwie świętokrzyskim biorąc udział w wielu trudnych akcjach ratunkowych w tym w wielu  ratownictwa drogowego.
 

Na podstawie historii jednostki przygotowanej przez sekretarza OSP Pacanów
Jarosława Banasika – relację przygotował Robert Gwóźdź